[OPINIE] Monumenten: meer dan alleen een gebouw
Waarom koesteren we eigenlijk monumenten? Daar zijn meerdere redenen voor, want ze zijn onder meer van belang voor de plaatselijke geschiedenis, de wetenschap, de kunst, het toerisme en de woningmarkt. Zo zitten er sterke cultuurhistorische alsook wetenschappelijke waarden aan monumenten. Ze geven onder andere gestalte aan ons collectieve geheugen, een concept dat uitvoerig is beschreven door de Franse socioloog Maurice Halbwachs. Monumenten laten tastbare, eeuwige sporen na van mensen die al zijn verdwenen, ze vertellen ons de dingen uit het verleden die werkten en die niet werkten én ze vormen een stabiele basis in onze persoonlijke en gedeelde herinneringen. Bovendien kunnen monumenten een gevoel van lokale trots oproepen, een diepere betekenis geven aan onze directe omgeving en aanleiding geven tot sterke plaatshechting. Al met al verbinden ze de mens met de omgeving en vormen ze een spiegel op de steeds veranderende maatschappij.
Monumenten hebben verder ook een attractieve waarde, voor zowel toeristen als potentiële nieuwe bewoners. Volgens Duitse stadssociologen ontlenen vooral jonge stedelingen identiteit aan historische gebouwen in de stad – vaak op zoek naar authenticiteit in een wereld die steeds verder vervreemdt door globalisering, digitalisering en individualisme. Daarnaast hebben de meest aantrekkelijke steden tegelijkertijd ook een hoog aantal rijksmonumenten, volgens de Nederlandse econoom Gerard Marlet. Steden zoals Amsterdam, Maastricht, Utrecht, Leiden, Dordrecht en Haarlem scoren daarbij erg goed. Maar niet alleen woningzoekenden voelen zich aangetrokken tot een hoge mate van monumenten. Volgens Tsjechische onderzoekers zijn toeristen naargeestig op zoek om een sterke ‘ziel van een plek’ te vangen. Maar dan moet die ziel die mede gedragen wordt door monumenten niet gesloopt worden. De toerist, de woningzoekende, de wetenschapper, de heemkundige, de jonge stedeling, de kunstenaar, de nostalgische oudere etcetera… voor velen zijn monumenten meer dan alleen een gebouw.