Opinie: De toekomst van de bibliotheek

Het is de laatste tijd aardig stil rond de bibliotheek en Theek 5. Vrijwel iedere gemeente waar Theek 5 vestigingen heeft kwam met een bezuinigingsoperatie voor de bibliotheek, dat vraagt dus om een grondige herbezinning op de rol van de bibliotheek in de samenleving en hoe die in de praktijk vorm moet worden gegeven. Wat mij betreft is er nog zeker een rol voor de bibliotheek, maar moet er wel veel veranderen. 

Laten we eerst beginnen met wat feitjes. Alle Theek 5-vestigingen samen hebben ongeveer 40.000 leden, waarvan meer dan de helft jonger is dan 18 jaar. Deze 40.000 leden zijn samen goed voor gemiddeld 600.000 bezoeken per jaar. Overigens is Theo Peeters van Theek 5 afgelopen jaar verkozen tot beste bibliothecaris van Nederland.

De ledensamenstelling van Theek 5 wijkt niet af van andere bibliotheken in Nederland. Kinderen en jongeren zijn tot hun 18^de vaak lid van de bibliotheek. Hier komen zij voor het eerst in aanraking met lezen en op latere leeftijd komt de bibliotheek goed van pas voor werkstukken op school en voor het lenen van boeken waar een boekverslag over geschreven moet worden.

Jong en Oud

Zodra de jongeren gaan studeren zullen zij de lokale bibliotheek steeds meer links laten liggen. Leeswerk kan gehaald worden bij de bibliotheken op de scholen en lezen als ontspanning wordt steeds minder interessant. Na de studie gaan mensen aan het werk en frequent lezen wordt niet vaak gecombineerd met carrière maken en het vormen van een gezin. Pas als de kinderen op de leeftijd komen dat ze gaan lezen zullen ouders ook weer eerder lid worden van de bibliotheek. En zodra mensen ouder worden en met pensioen mogen, worden ze weer lid van de bibliotheek omdat er dan weer tijd is om te lezen.

Dit is grofweg de verdeling van de leden en dus ook zeker iets om rekening mee te houden in de toekomstvisie. Voeg daar nog de komst van Google, internet in het algemeen en de ontwikkeling van e-books aan toe en je weet waarom de bibliotheek van nu niet dezelfde kan zijn als de bibliotheek van 10 jaar geleden. In Amerika zijn zelfs plannen om een bibliotheek zonder echte boeken te starten. Kortom, de bibliotheekwereld is in beweging. En allemaal zijn ze op zoek naar de optimale variant van een bibliotheek. En niet alleen bibliothecarissen zijn er mee bezig, er blijken zelfs wetenschappers te zijn met een master in bibliotheekwetenschappen…

Informatieoverdracht

Maar ook zonder Master is er een beeld te schetsen van de bibliotheek van deze generatie. De kern van de bibliotheek nieuwe stijl moet naar mijn mening informatieoverdracht zijn, en dat in de breedste zin van het woord. Dat wil dus zeggen dat er uiteraard boeken en naslagwerken te vinden moeten zijn, maar ook werkplekken voor zzp’ers die daar kunnen werken en informatie uit kunnen wisselen. De bibliotheek moet een ontmoetingsplek en een werkplek worden.

Werkplekken

In steden met hogescholen of universiteiten kan de bibliotheken verder uitgebreid worden door de werkplekken ook voor studenten beschikbaar te maken. Vlak bij het centraal station in Amsterdam zit al een dergelijke bibliotheek en die zit op zaterdag goed vol met studenten. Zorg dat je een goede horecavoorziening in het pand hebt en je hebt een eigen inkomstenbron. Ook in Oosterhout kan de bibliotheek een ontmoetingsplek en werkplek worden, al is het zonder de aanvoer van studenten.

De werkplekken zorgen voor een aanwas van professionals die in het centrum van de stad kunnen werken. Het plaats geven aan deze mensen zonder vast bureau komt de Oosterhoutse economie ook ten goede en zorgt dat de bibliotheek vaker bezocht wordt.

Terug naar 1 vestiging

Een consequentie van de verandering zal naar mijn mening wel zijn dat er minder vestigingen moeten komen. Oosterhout kan prima met 1 vestiging af. In bepaalde wijken kan wel een afhaalpunt komen. Of het nu in combinatie is met een buurthuis, of in de vorm van een afhaalmuur (zeg maar de Febo snackmuur zonder de snacks), het zorgt dat de service dichtbij blijft. Leden kunnen een boek online reserveren en vervolgens een dag later ophalen in de eigen wijk.

Door de manier van werken te veranderen kan Theek 5 de kosten terugbrengen, er zijn immers minder vestigingen nodig, maar de service toch houden. Sterker nog, de service gaat meer passen bij de huidige tijd en de horeca kan voor extra inkomsten zorgen. De bibliotheek heeft ook in deze tijd nog een maatschappelijke rol, alleen wel anders dan vroeger.